Bikkelen met Bart (1)

Want bikkelen is het, negen dagen achter elkaar zonder rustdag geconcentreerd presteren boven je kunnen. Het geheim is niet in één woord te vangen, en iedere schaker weet dat vorm iets ongrijpbaars is dat net zo snel verdwijnt als het weer tevoorschijn kan komen.

In mijn geval waren de voortekenen niet gunstig. Jaarlijks houd ik een maandenlange schaaksabbatical tussen het eind en het begin van de externe competitie. In de periode dat veel van mijn tegenstanders in talloze toernooien ervaring en ritme opdoen, doe ik om precies te zijn helemaal niets. Dat kan een mens goed doen, maar op een zeker niveau is stilstand toch echt achteruitgang. Na een troosteloze 0 uit 2 in de externe betrad ik dan ook zonder enig vertrouwen het strijdtoneel. Dat vervolgens alsnog alles op zijn plek viel, mag een klein wonder heten, maar er zijn ook best een paar verklaringen te geven. In de komende bijdragen zal ik er aan de hand van fragmenten en tips een paar de revue laten passeren:

De loting
Op vrijdag 19 oktober was ik de enige van de deelnemers die het lot in eigen handen nam. Zelfs onze voorzitter bleek niet omkoopbaar en zo zag ik tot mijn afgrijzen dat ik mezelf lotingnummer 10 toebedeelde: vijf keer zwart en in ronde 1 direct met zwart tegen de volstrekt onberekenbare Basman moeten opdraven. Om eerlijk te zijn was mijn belangrijkste doelstelling op dat moment om niet binnen 15 zetten in een volkomen belachelijke opening van het bord gemept te worden.

Achteraf is de loting zeer gunstig gebleken. De op papier vier sterkste spelers trof ik in de vier laatste ronden, toen ik al een ruime plusscore had en de angst er bij de tegenstanders al flink in zat en ik met het nodige ontzag bejegend werd. Was het programma omgekeerd geweest, dan was een vliegende start een stuk minder waarschijnlijk geweest, en met 2 uit 2 of 3½ uit 4 zit je toch heel anders achter het bord.

Goede voorbereiding (1)
De partij tegen Basman bleek een ideaal begin. Uiteraard had ik 1.g4 bekeken, en toen ik eenmaal achter het bord zat, was mijn opluchting groot toen hij de slechtst mogelijke openingszet (want daar was ik na enige studie wel over uit) ook daadwerkelijk speelde.

Van alle openingszetten is 1.g4 de enige waarbij de engines onmiddellijk door de -1 schieten. Duidelijk voordeel voor zwart dus, in allerlei varianten. Maar wat heb je daaraan als je onmogelijk alle varianten kunt onthouden?

Tip: staar je niet blind op de computer maar gebruik hem in je voordeel.

Zeker in een obscure opening als de Grob is de kans klein dat je voorbereiding precies op het bord komt. Natuurlijk kun je een paar concrete varianten bekijken, maar veel belangrijker is het om plannen en ideeën te zien die je begrijpt en kunt toepassen. Als je niet begrijpt waarom je op zet 7 op +2 staat, is de kans groot dat je op zet 8 meteen een fout begaat.

In de voorbereiding op de Grob had ik met behulp van de computer gezien dat na 1.g4 het sowieso verstandig is om gewoon het centrum te bezetten: 1...d5 2.h3 e5 3.Lg2 lag derhalve voor de hand. Hier speelt zwart meestal 3...c6, maar de computer vindt ook 3...Pc6 of 3...c5 goed. Veel concreter is echter 3...h5!, en de reden waarom ik hiervoor koos, was omdat de varianten concreet en goed te begrijpen waren. Het leuke is overigens dat alle deelnemers die met de Grob geconfronteerd werden, deze speelwijze overnamen. Ik heb dus ook nog een bijdrage aan de theorie geleverd!

Een van de ideeën die ik ’s ochtends had gezien, was de manoeuvre Pf6-h5-f4 als wit op h5 slaat – en dat dit plan des te meer aan kracht wint als wit c2-c4 heeft gespeeld, omdat wit dan eigenlijk nooit meer zijn e-pion kan spelen omdat dit veld d3 te veel verzwakt. Eigenlijk is dit waar de hele partij op beslist wordt.

4.c4?! dxc4 5.gxh5 Pf6 6.Pc3?

Hier wist ik dat wit al heel beroerd stond en ook waarom. Dat helpt nogal bij het verzinnen van je zetten: op naar f4 met dat paard!

6...Pf6 7.b3 Pxh5! Geen tijd verdoen, doorgaan met het plan! Dat wit nu een zet kwijt is met slaan op c4 zorgt ervoor dat het paard kan arriveren op f4. Na 7...cxb3 8.Dxb3 Pxh5 kan wit met 9.e3 of 9.d3 het plan verstoren. 8.bxc4 Pf4 9.Lf1

Je kunt hier wel stellen dat de witte opening desastreus is verlopen. Volgende opdracht: niet loslaten en voorkomen dat wit zich met d3 en e3 loswurmt.

9...Pa6 10.d3 (10.e3? Pd3+ is vreselijk) 10...Lf5 (voorkomt 11.e3) 11.Tb1 (11.Lxf4 exf4 was nu positioneel rampzalig geweest. Wit heeft zijn zwartveldige loper nodig om de penning met Lb4 op te kunnen heffen) Pc5 12.Pf3 Df6 13.Le3 Td8 14.Pa4

De zwarte zetten zijn allemaal gericht geweest om maximale druk op d3 uit te oefenen. Het is nu al tijd om toe te slaan: 14...Pcxd3+ (14...Lxd3 is volgens de engines nog beter, en ik had 15.Pxc5 Lxe2! ook gezien, maar hier waren er varianten waarin wit veel materiaal kreeg voor de dame en dan kun je je makkelijk verrekenen).

Tip: maak het niet te moeilijk, je kunt maar met 1-0 winnen.

15.exd3 Pxd3+ 16.Lxd3 Txd3 17.Pd2 Dg6! 18.Tb3 Lb4

Ondanks bovenstaande tip was ik toch wat verblind door de schoonheid van deze zet, die als pointe heeft 19.Txb4 Txe3+! (zwart heeft nu twee stukken en een kwaliteit geofferd maar wint in de aanval) 20.fxe3 Dg3+ 21.Ke2 Dg2+ 22.Ke1 Dxh1+ 23.Pf1 Txh3 en wit staat machteloos. Handiger en ook niet lelijk was geweest 18...Txh3 19.Txh3 Dg1+ 20.Ke2 Lg4+ en zwart wint de dame.

19.De2 Txb3 20.axb3 Ld3 21.Df3 (of 21.Dd1 Dg2) 21...Le4 (ziedaar nog een pointe van Lb4: het paard op d2 is gepend) 22.Dg3 Dxg3 23.fxg3 Lxh1 en wit gaf een paar zetten later op.